Bicycle Oriented Development: slimme aanpak voor de woningbouwopgave
De komende 10 jaar worden binnenstedelijk zo’n 600.000 woningen bijgebouwd. Overheden zijn hiervoor hard op zoek naar ruimte, slimme oplossingen én een andere benadering. Blijven vasthouden aan een of meer auto’s per huishouden is onwenselijk en maakt de opgave onmogelijk. Terwijl vrijwel iedereen de oplossing in huis heeft: de oude, vertrouwde fiets.
Steeds meer overheden zien een belangrijke rol voor de fiets – in combinatie met lopen, openbaar vervoer en deelmobiliteit. Maar de stap van visie naar de praktijk blijkt lastig: hoe gaan ruimtelijke ontwikkeling en fietsbereikbaarheid hand in hand? De Breda University of Applied Sciences (BUAS) ontwikkelde hiervoor een slimme data-gedreven systematiek: Bicycle Oriented Development (BOD). De BUAS, Tour de Force en acht regio’s maken hiermee nu de stap van theorie naar praktijk.
Fietsreistijd als uitgangspunt
Paul van de Coevering is lector Urban Mobility Planning bij de BUAS en stond aan de wieg van de BOD-systematiek. Hij vertelt: “Dat de fiets belangrijk is bij de ontwikkeling van de stad, daar is iedereen het wel over eens. Een systematiek om deze samenhang in beeld te brengen ontbrak echter. BOD is gebaseerd op fietsreistijden tussen herkomst en bestemming. We gebruiken GPS-data om de snelheden en vertragingen op fietsroutes naar bestemmingen gedetailleerd in beeld te brengen. De fietsreistijden vertalen we vervolgens naar fietsbereikbaarheid (BOD-score). We kijken per type bestemming naar hoe lang mensen bereid zijn om hiernaar toe te fietsen. De vervolgstap is de BOD-potentie. Hierbij brengen we nieuwe woningbouwlocaties, investeringen en ingrepen in het fietsnetwerk in kaart. Dit laat zien in hoeverre die investeringen elkaar versterken en daadwerkelijk zorgen voor een betere fietsbereikbaarheid van locaties en voorzieningen. Dat helpt om keuzes te maken en prioriteiten te stellen in stedelijke ontwikkelingen en mobiliteitsprojecten.”
Aan de slag met BOD
APPMer Birgit Cannegieter is ploegleider Fiets in de stad vanuit Tour de Force. Zij denkt de toepassing van BOD verder uit. “In visies benoemen overheden de belangrijke positie van de fiets. Maar in de uitvoering werkt men nog vaak verkokerd in vakgebieden. Stedenbouwkundigen en mobiliteitsspecialisten zitten op strategisch vlak meestal niet samen aan tafel, zeker niet om het over fiets te hebben. Zo krijgt de fiets zelden een concrete plek in de plannen. Wij gaan een stap verder en pleiten ervoor om de fiets leidend te maken. Tour de Force heeft als missie om stedelijke ontwikkeling en fietsbereikbaarheid in samenhang op te pakken. Dat doen we in regio’s, samen met de gemeenten en provincies. Veel partijen willen aan de slag, het animo is groot: in plaats van de geplande vier, organiseren we nu in acht regio’s werksessies. Zo zetten we de volgende stappen om op strategisch niveau actieve mobiliteit en stedelijke ontwikkeling te koppelen.”
Van data naar scenario’s
Elke regio is anders, maar overal speelt de vraag: hoe kunnen we groei én een prettige woonomgeving mogelijk maken? “Met de praktische toepassing van de BOD-systematiek maken we de samenwerking tussen het ruimtelijk- en mobiliteitsdomein concreet”, legt Van de Coevering uit. Cannegieter vult aan: “We combineren de feitelijke analyse van het fietsnetwerk en harde en zachte ruimtelijke plannen met lokale kennis en belangen. Dat is belangrijk, want bijvoorbeeld geld, grondposities en politieke ambities spelen natuurlijk een rol. Met de strategen aan tafel ontwikkelen we diverse scenario’s. Het kan bijvoorbeeld slim zijn om bepaalde aanpassingen in het fietsnetwerk prioriteit te geven, afhankelijk van de volgorde in de ontwikkeling van locaties. Juist te starten met het ontwikkelen van locaties die al goed met de fiets bereikbaar zijn. Een goede fietsbereikbaarheid leidend te maken in het plannen en herplannen van projecten. Of de gebiedsontwikkelingen met aantrekkelijke fietsverbindingen voorrang te geven. Denk ook aan het toetsen van ruimtelijke plannen op fietsbereikbaarheid en impact op het mobiliteitssysteem. Op basis van de acht werksessies maken we een handreiking voor andere overheden, die vervolgens zelf met de BOD-werkwijze aan de slag kunnen.”
Fietsen als oplossing
Aantrekkelijke fietsnetwerken zijn belangrijk om mensen op de fiets te krijgen. “Maar randvoorwaarden zijn ook voldoende en veilige voorzieningen, zoals stallingen bij woningen, stations, scholen en in het centrum”, zegt Cannegieter. “Dat vraagt om een andere kijk op en inrichting van onze steden, met de nodige aanpassingen in ruimteverdeling. Alleen zo kunnen we van de fiets het meest voor de hand liggende vervoermiddel maken.” Van de Coevering noemt in dit verband nog een unique selling point. “Fietsen maakt sociale interactie mogelijk. Op de fiets sta je met mensen in contact. Anders dan vanuit je auto. Bovendien: vrijwel iedereen heeft een fiets. Met het oog op gedragsverandering is de fiets daarom een logische optie. Veel meer dan bijvoorbeeld mensen proberen te bewegen om deelauto’s te gebruiken.”
Aantrekkelijke leefgebieden
Met z’n allen op de fiets biedt volop nieuwe kansen voor stedelijke ontwikkeling. Van de Coevering: “Als de fiets ruim baan krijgt en de auto minder, blijft er meer openbare ruimte over. Dat biedt kansen voor bijvoorbeeld groen, recreatie en klimaatadaptieve maatregelen. Zo kunnen we werken aan aantrekkelijkere leefgebieden. Nog een pluspunt: het realiseren van goede fietsverbindingen is veel voordeliger dan het ontsluiten van nieuwe woongebieden voor auto’s.” Een win-winsituatie dus. En dat fietsen ook nog eens schoon en gezond is, dat weet iedereen natuurlijk al lang. Alle reden om met de fiets de woningbouwopgave aan te pakken.
