Publiek-private bekostiging in Brainport Eindhoven - Hulpmotor voor de schaalsprong

Brainport Eindhoven zit stevig in de lift. De economische groei – aangedreven door innovatieve hightech bedrijven – versterkt de vraag naar woningen, wegen, ov-verbindingen, voorzieningen en talent. Van oudsher een taak voor de overheid. In de geest van de samenwerking in de regio, kiest Brainport voor publiek-private bekostiging om dit van de grond te krijgen. Hoe werkt dat en waarom doen bedrijven dat? We vroegen het aan Paul van Nunen, directeur van Brainport Development.

‍

Brainport Regio Eindhoven bestaat uit 21 gemeenten en zal de komende jaren groeien van 800.000 naar zo’n 950.000 inwoners. Dit komt onder meer door de economische bloei van de technische maakindustrie. Daarbij gaat het om grote bedrijven als ASML, NXP en VDL, maar ook om talrijke kleine startups. In totaal zijn er in de regio zo’n 7000 bedrijven in de ketens van de hightechindustrie.

‍

‘We zijn trots op de innovaties die vanuit hier de wereld overgaan’, zegt Paul van Nunen. ‘Maar het heeft ook consequenties, zoals stijgende huizenprijzen, files op de wegen en kansenongelijkheid als je opleiding niet aansluit bij de arbeidsmarkt. We willen met private middelen een bijdrage leveren aan die grote maatschappelijke opgaven. Niet om het werk van overheden over te nemen, maar om te helpen deze regio voor iedereen verder te ontwikkelen. Als hulpmotor.’

‍

Helemaal nieuw is de betrokkenheid van bedrijven bij maatschappelijke doelen overigens niet. Philips zorgde van oudsher al voor woningen, cultuur en sport voor werknemers. Nieuw is wel de grootscheepse intentie voor gezamenlijke private en publieke investeringen.

‍

Paul van Nunen: ‘De wil tot samenwerking van bedrijven, onderwijsinstellingen en overheden is in deze regio sterk verankerd.’

‍

Urgente opgave

De meest urgente opgave is de mobiliteitstransitie: zorgen voor efficiënte, schone en actieve mobiliteit, zodat bedrijven, opleidingen en woningen bereikbaar blijven. Daarvoor lanceert Brainport binnenkort een bereikbaarheidsfonds. ‘Met dat fonds willen we helpen om de bereikbaarheid van de Brainportregio gelijke tred te laten houden met de regionale groei’, zegt Paul.

‍

In dit kader is voor de Brainportregio met het Rijk een maatregelenpakket voor de mobiliteitstransitie overeengekomen ter waarde van 1,6 miljard euro. Dit wordt onder meer geïnvesteerd in hoogwaardig openbaar vervoer, in mobiliteitshubs, in snelfietspaden en de verbouwing van station Eindhoven Centraal. Het Rijk betaalt twee derde, de regio moet zorgen voor de rest. Die rest wordt gelijk verdeeld tussen de provincie Noord-Brabant, de 21 gemeenten in de regio en het bedrijfsleven. Onder aan de streep betalen ondernemers dus een negende van die 1,6 miljard euro: ruim 170 miljoen euro. Het is uniek in Nederland dat het bedrijfsleven zo direct bijdraagt aan de maatschappelijke opgave.

‍

Gedeelde belangen

Het uitgangspunt om gezamenlijk te investeren in de mobiliteitstransitie moet natuurlijk handen en voeten krijgen, bij zowel de publieke als de private partijen. Voor het bereikbaarheidsfonds is het zoeken naar een eerlijke systematiek waardoor de 21 gemeenten allemaal naar rato bijdragen. En een manier om de kosten rechtvaardig te verdelen over de bedrijven in de regio. De afspraken met bedrijven is Paul van Nunen met ondersteuning vanuit APPM aan het uitwerken. Dat het gaat lukken, daarvan is hij overtuigd. ‘Het unieke van de Brainpoortregio is dat we de gedeelde belangen voelen. Onze ondernemers zien er het nut van. Ze zijn bereid te investeren, omdat het goed is voor de samenleving én voor de ontwikkeling van hun bedrijf.’

‍

Ook de governance is een punt van aandacht. Een privaat fonds gevuld door het bedrijfsleven krijgt een onafhankelijk bestuur. Vanuit dat fonds stroomt geld naar een publiek bereikbaarheidsfonds waarin ook de bijdragen vanuit de provincie en de 21 gemeenten landen. Iedereen zet zich in om de bekostigingssystematiek en het bereikbaarheidsfonds voor de zomer in werking te hebben. Daarna richt Brainport Development de pijlen op fondsen voor andere maatschappelijke doelen, zoals woningbouw. Die volgorde is logisch, stelt Paul. ‘Bereikbaarheid is randvoorwaardelijk voor de productie van betaalbare woningen, die voor een groot deel rondom ov-knooppunten zullen komen. We zien het als het eerste dominosteentje.’ Het fonds voor kansengelijkheid, Brainport voor Elkaar, is inmiddels al wel gestart. Tijdens de nieuwjaarsreceptie maakte Jeroen Dijsselbloem, voorzitter van de stichting Brainport, bekend dat al tientallen werkgevers meedoen.

‍

Pepijn van Wijmen: ‘Wat de bedrijven doen vanuit een maatschappelijke verantwoordelijkheid levert uiteindelijk dus meer op voor de regio én het bedrijfsleven.’

‍

Inspiratie

Het Rijk is blij met de schaalsprong in de Brainportregio. Paul: ‘Dit type economie draagt bij aan het verdienvermogen op de lange termijn van Nederland. Het levert inkomsten op voor de staatskas, voor onderwijs, veiligheid en zorg.’ APPMer Pepijn van Wijmen heeft ervaren dat de wil van alle partijen in de regio om een bijdrage te leveren een belangrijke reden was voor het Rijk om extra te investeren in de mobiliteitstransitie in de Brainportregio. ‘Het is enorm aansprekend dat juist het bedrijfsleven hier samen naar voren stapt. Wat zij doen vanuit een maatschappelijke verantwoordelijkheid levert uiteindelijk dus meer op voor de regio.’ Paul hoopt dat andere regio's hieruit inspiratie putten: ‘Op deze manier kun je maatschappelijke opgaven gewoon sneller voor elkaar krijgen.’

‍

‍

Vier maatschappelijke fondsen

In de Stichting Brainport bundelen vooraanstaande bedrijven, kennisinstellingen en overheden hun kennis, krachten en visie. Brainport Development is de onafhankelijke ontwikkelorganisatie van deze samenwerking en daarmee van de Brainportregio. Dat gebeurt op drie pijlers: innovatie, talent en wonen & leefomgeving. Brainport Development richt met vele partners vier fondsen op om de maatschappelijke uitdagingen te bekostigen: voor bereikbaarheid, voor betaalbare huisvesting, voor technisch talent en een sociaal fonds ‘Brainport voor elkaar’. APPMers Karen van Vianen en Pepijn van Wijmen adviseren daarbij. Ze werken aan afspraken over de bekostigingssystematiek van de mobiliteitstransitie en de opzet van het bereikbaarheidsfonds bij regionale overheden en bedrijven.’

‍

‍