Zwolle in beweging

Zwolle timmert aan de weg. Hele wijken gaan op de schop, er zijn plannen voor de bouw van zo’n 9000 woningen in de bestaande stad en de inzet is dat de stad in 2050 volledig klimaatbestendig en energieneutraal is. Samengevat: Zwolle wil verdichten én vergroenen. Dit vraagt ook om een andere invulling van de mobiliteit. Een stadsdeel waar al deze opgaven in elkaar grijpen is het Noorderkwartier.  Dat illustreert hoe mobiliteit en gebiedsontwikkeling onlosmakelijk verbonden zijn. Bij de ontwikkeling van deze nieuwe, bruisende stadswijk is de aanpak in alle opzichten integraal.

‍

“In plaats van weilanden vol te bouwen, kiest Zwolle steeds meer voor nieuwe woningen ín de bestaande stad”, vertelt Jurjen van Keulen van APPM, die als projectmanager betrokken is bij de gebiedsontwikkeling van het Noorderkwartier. “De belangrijkste locaties die hiervoor zijn aangewezen, bevinden zich rondom het spoor en in het stadshart – zoals het Noorderkwartier. Daar moet natuurlijk ruimte voor gemaakt worden. Dat doet de gemeente op twee manieren: door parkeerplekken in de historische binnenstad weg te halen en te concentreren in ‘parkeerhubs’, én door tegelijkertijd de singel autoluw te maken en in te richten als singelpark. Zo ontstaat er ruimte voor groen, voor lopen en fietsen.”

‍

Unieke coalitie

Het Noorderkwartier vormt een mooie showcase voor deze plannen, omdat hierin zowel de hubs als vergroening een belangrijke rol spelen. Jurjen: “Het is een omgeving met een aantal cadeautjes: driesterrenrestaurant de Librije, het Spiegeltheater en poppodium Hedon liggen er bijvoorbeeld. En de singel loopt er dwars doorheen. Er is nu momentum om dit gebied verder te ontwikkelen. De gemeente heeft er vastgoed dat een nieuwe functie kan krijgen. Het Rijksvastgoedbedrijf gaat er op termijn weg en er zijn verschillende ontwikkelaars die er woningen willen bouwen. Met die publieke en private partijen zijn we erin geslaagd een gelegenheidscoalitie te smeden waarin we met elkaar hebben afgesproken: we gaan het beste plan uitwerken, ongeacht de eigendomssituatie. Dat is bijzonder. Wat vaak gebeurt in zulke situaties, is dat er telkens als er een pand vrijkomt, daar iets nieuws voor in de plaats wordt gezet. Plot voor plot. Bij een gebiedsontwikkeling die zo verloopt, is het lastig om echt een kwaliteitsslag te maken. Doordat we in het Noorderkwartier vanuit een integrale visie innig samenwerken, kan dat wél.”

‍

Voortvarend uit de startblokken

Daarmee is niet gezegd dat de samenwerking altijd even vanzelfsprekend verloopt. “De belangen zijn voor alle partijen anders”, zegt Jurjen. “Zo is de gemeente gericht op de ontwikkeling van het hele gebied en willen  de marktpartijen zo snel mogelijk woningen bouwen. Het Rijksvastgoedbedrijf zit er weer anders in. De één heeft veel voor de grond betaald, de ander minder. Dat soort verschillen maken het traject complex.” Toch is het gelukt om voortvarend uit de startblokken te komen én veel draagvlak te creëren voor de plannen met een participatietraject. In juli 2023 heeft de raad de gebiedsvisie Noorderkwartier unaniem vastgesteld.

‍

Een grote puzzel

Wat het nog ingewikkelder maakt, is dat het Noorderkwartier niet op zichzelf staat. Het is onderdeel van een integraal ontwikkelprogramma dat in 20 jaar stap voor stap in het stadshart wordt uitgevoerd. Tegelijkertijd worden er in het gebied Spoorzone grootschalige woningbouwprojecten ontwikkeld. Een stadsbrede adaptieve ontwikkelstrategie mobiliteitshubs verbindt alles met elkaar. “Ook dat is een grote puzzel”, zegt APPMer Bas Scholten, die als procesmanager de hubstrategie begeleidt. “De grootste uitdaging hierbij is de schaal waarop Zwolle veranderingen inzet. We hebben te maken met een aantal grote gebiedsontwikkelingen met elk hun eigen tempo, dynamiek en doorlooptijden. Die hebben allemaal mobiliteitsoplossingen nodig. Daarvoor zetten we een samenhangend netwerk van mobiliteitshubs op. Van centrumhubs met verschillende voorzieningen tot kleinere buurthubs en stadsrandhubs waar overgestapt kan worden op snel ov. Maar dit betekent óók dat als de ontwikkeling op de ene plek vertraagt, we misschien op een andere plek iets eerder moeten realiseren. Of een bestaande locatie tijdelijk als mobiliteitshub moeten gebruiken. Daarom is het een adaptieve strategie; we houden rekening met alle scenario’s.”

‍

Het totaalplaatje

Dat geldt niet alleen voor de organisatorische, maar ook voor de financiële kant. Bas: “Wat daar speelt, is dat de rol van de gemeente per hub kan verschillen. Ze kan hubs in eigendom nemen en zelf exploiteren, maar welke investeringsvolumes zijn daar dan mee gemoeid? Kan het technisch en organisatorisch uit? En als eigendom en beheer in andere handen komen, wat betekent dat dan? Wat doen we met de parkeerzonering en parkeertarieven? Dat zijn we allemaal aan het uitzoeken. Maar ook daarvoor geldt dat je elke keer dat er een besluit over een hub genomen moet worden, naar het financiële totaalplaatje moet kijken.”

‍

Dilemma’s

Daarbij is het ook voortdurend schakelen en afstemmen met de afzonderlijke gebiedsontwikkelingen. Bas en Jurjen komen elkaar dan ook regelmatig tegen. “Waar wij het Noorderkwartier ontwikkelen, zijn nu veel parkeerterreinen”, legt Jurjen uit. “Die worden  naar mobiliteitshubs aan de rand van het gebied overgeheveld, om plaats te maken voor onder andere 700 woningen, horeca, cultuur, bedrijvigheid en een deel van het singelpark. Dat brengt allerlei dilemma’s met zich mee. Zoals: wie betaalt wat, als een deel van de parkeerruimte in de hub voor het gebied zelf is, maar ook een deel voor de stad? Wie wordt de eigenaar, wie wordt exploitant? Hoe organiseer je openbare toegang tot parkeerterreinen en zorg je tegelijkertijd voor gegarandeerd aanbod voor omwonenden? Allemaal vraagstukken waar je goede afspraken over moet maken. Bij gebiedsontwikkeling is het altijd zoeken naar de doorwaadbare plaats om dingen voor elkaar te krijgen, maar dat maakt het juist interessant.”

‍

“Doordat we werken vanuit een gedeelde visie op de toekomst van Zwolle, kunnen we fysieke ingrepen voor de mobiliteitstransitie meenemen in de gebiedsontwikkeling. Daarbij is timing een grote uitdaging. In de praktijk is het geven en nemen. Ik ben dan ook trots dat we er steeds in slagen parallelle processen te organiseren waarin we de samenhang bewaken, goede afspraken maken over eigenaarschap en elkaar blijven opzoeken, ambtelijk én bestuurlijk.” - Bart van Bregt, gemeente Zwolle.

‍