Kickstart je (aardgasvrije) wijk

Eind dit jaar moet elke gemeente in Nederland een Transitievisie Warmte gereed hebben. Voor de wijken die van het aardgas afgaan, is een wijkuitvoeringsplan nodig. Daarin beschrijven gemeenten hoe deze binnen acht jaar aardgasvrij worden gemaakt en welk alternatief het meest passend is.

‍

Samen met CE Delft en Motivaction ondersteunt APPM gemeenten hierbij door middel van de aanpak ‘Kickstart je wijk’. Hiermee kan de gemeente in twee maanden de belangrijkste bouwstenen voor een wijkuitvoeringsplan gereed hebben. Tegen welke knelpunten loop je aan bij de realisatie van een aardgasvrije wijk? En belangrijker nog: hoe voorkom je deze knelpunten of hoe los je ze op? We praten erover met Benno Schepers (CE Delft), Marco Sodderland (Motivaction) en APPMers Jessica Rietveld en Jelle Kootstra.

‍

Het Programma Aardgasvrije Wijken is opgezet om te leren hoe de wijkgerichte aanpak kan worden ingericht en opgeschaald. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van grootschalige proeftuinen en een bijbehorend Kennis- en Leerprogramma. Lees meer op aardgasvrijewijken.nl/proeftuinen

Relevantie

Een eerste knelpunt is ‘relevantie’. Bewoners ervaren niet altijd urgentie als het gaat om de boodschap ‘we kunnen de aarde niet langer uitputten’. Marco Sodderland: “Het is van belang om mensen mee te krijgen in deze opgave. En dat kan alleen als bewoners goed uitgelegd krijgen waarom aardgasvrije gebouwen nodig zijn’’. ‘’De gemeente vindt het relevant, maar je wilt dat de bewoner dit ook vindt’’, zegt Jessica Rietveld. “Waar zit de motivatie om te verduurzamen? Gaat het om comfortverbetering, om energiebesparing of om status? Een gevoel van: kijk ons eens goed bezig zijn, wij zijn de eersten die dit doen.” Schepers: “Als het niet lukt om de urgentie over te brengen, dan moeten aardgasvrije wijken uiteindelijk misschien planmatig vanuit het Rijk worden opgelegd.”

‍

Complexiteit van het proces

Een vaste aanpak is er nog niet. Ook dat is een knelpunt. Jelle Kootstra: “De ervaringen in de proeftuinen aardgasvrije wijken laten zien dat de overstap naar aardgasvrij complex is. Het proces heeft invloed tot achter de voordeur. In de energietransitie komen verschillende beleidsterreinen samen. Dat vraagt om samenwerking tussen overheden en alle lagen binnen de organisatie. Bovendien vraagt dit om een concrete en stabiele visie voor een langere periode – iets wat voor bestuurders niet altijd eenvoudig is. Je hebt daadkracht nodig. De weg naar een aardgasvrije wijk is er een van faseren, vooruitdenken en projectmatig organiseren. En een weg waarop de bestuurlijk opdrachtgever goed moet worden meegenomen.”

‍

Geld

Wie gaat de aardgasvrije wijk betalen? Daar is nog geen eenduidig antwoord op. Schepers: “Kijk naar de huizenprijzen die almaar blijven stijgen. Als je dan dat huis hebt kunnen bemachtigen, moet je ook nog geld vrijmaken voor verduurzaming. Hier moeten we anders over gaan nadenken. Laat bijvoorbeeld ieder huishouden dertig jaar lang jaarlijks €500,- betalen. Daarmee financieren we voor heel Nederland de beste oplossing, die per gemeente of per buurt kan verschillen.”  

‍

‘’Rotterdam heeft bijvoorbeeld uitgezocht of een rentevrije lening mogelijk is voor de bevolkingsgroep met een laag inkomen’’, vertelt Rietveld. Sodderland vult aan: “Je zou ook kunnen kijken naar een warmtefonds van de overheid. Nu kunnen alleen mensen met geld zich een warmtepomp of zonnepanelen permitteren.”

‍

De mensen

Tot slot is participatie van belang. Wil je bewoners bereiken, dan is het goed om rekening te houden met inwonerskenmerken. Sodderland: “Er spelen allerlei aspecten mee: het type huishouden, eigen woning of huur, inkomen. Maar ook: wat is de basishouding van de bewoner ten opzichte van duurzaamheid?” Om dit te weten te komen, brengt Motivaction de waardeoriëntatie van inwoners in kaart met het ‘Mentality-model’.

‍

Mentality geeft onder meer inzicht in hóe je mensen kunt benaderen, wat een passende tone of voice is en hoe je een boodschap het best kunt verpakken. Ook krijg je nuttige informatie over geschikte werkvormen en de beste momenten om inwoners te laten participeren. Deze kennis is te koppelen aan geografische gegevens, zodat je alles letterlijk in kaart kunt brengen.

‍

Ook is het belangrijk om te weten wat er speelt in de wijk. Rietveld: “Als de straat toch wordt opengelegd, kijk dan bijvoorbeeld gelijk naar klimaatadaptatie en meer groenvoorziening. Ga met stakeholders in gesprek over meekoppelkansen. Dit vergroot het enthousiasme om mee te doen aan het project.”

‍

Blik op de toekomst

Ondanks de knelpunten is het team van ‘Kickstart je wijk’ optimistisch over de toekomst. Schepers: “Kijk naar Denemarken. Daar zetten inwoners zelf een warmtenet op voor hun wijk of buurt. Het is een lokaal initiatief, mensen houden op deze manier het geld binnen de gemeenschap. Zoiets zou toch ook in Nederland kunnen?” Rietveld: “Het is een complexe opgave, maar laten we vooral kansen zien en kansen creëren met elkaar.”

‍

Meer weten over onze aanpak voor aardgasvrije wijken? Kijk op  www.kickstartjewijk.nl