Actief grondbeleid terug van weggeweest

Nederland staat voor grote en complexe opgaven in het fysieke domein. Daarbij gaat het niet alleen om de realisatie van honderdduizenden woningen, maar ook om de transitie van de landbouw en het energiesysteem. Dat vraagt om ruimte, een integrale aanpak en een forse uitvoeringskracht. De overheid wil hier stevig op sturen en zet daarom actief grondbeleid weer op de kaart.

‍

Traditioneel gezien verstaan we onder actief grondbeleid het aankopen van (vaak agrarische) grond, het wijzigen van de bestemming, het bouwrijp maken van de grond en het vervolgens uitgeven voor andere functies. Actief grondbeleid op de traditionele wijze is minder passend in de context van de huidige binnenstedelijke opgave. Hier gaat het immers om het verwerven van grond, maar ook vastgoedposities, om deze locaties vervolgens te kunnen transformeren naar stedelijke woongebieden. De overheid heeft in dat geval een actieve rol op de grond- en vastgoedmarkt. En dat geeft meer grip op snelheid en kwaliteit.

‍

Versnipperd eigendom

Het toepassen van deze bredere definitie stelt het Rijk, provincies en gemeenten voor een nieuwe vraag: hoe ver moet de overheid gaan met actief grondbeleid? Pepijn van Wijmen, urbanisator bij APPM: “Veel overheden zijn nog terughoudend. Ze herinneren zich maar al te goed de problemen met aangekochte grond tijdens de vastgoedcrisis zo’n 10 jaar geleden. Tegelijkertijd vereist de huidige woningopgave een voortvarende aanpak. Zeker omdat er in veel te ontwikkelen gebieden sprake is van versnipperd eigendom. Ook vraagstukken op het gebied van landbouw, energie en klimaat kunnen een reden zijn voor een actieve rol in de inrichting en ontwikkeling van gebieden. Met het aankopen van gronden of gebouwen heb je zeggenschap en kun je beter sturen op het realiseren van beleidsdoelstellingen. Zoals het versneld bouwen van woningen of de transitie van de landbouw.”

‍

Provinciale doelstellingen

“Je kunt als overheid pas een actieve rol pakken als je duidelijke keuzes maakt en weet wat je wilt bereiken”, legt Maartje Rieter van APPM uit. “Een provincie zal bijvoorbeeld eerst kijken of er sprake is van een bovenlokaal probleem. En of de opgave voldoende bijdraagt aan provinciale doelstellingen. Vervolgens is het de vraag hoe je die actieve rol invult en hoe ver je daarin gaat. Dat kan variëren van subsidiëring of financieel garant staan, tot grond verwerven of risicodragend participeren in een gebiedsontwikkeling. Hierbij geldt: hoe actiever je optreedt, hoe meer je kunt sturen én hoe meer risico’s je loopt.”

‍

Ondernemende overheid

Actief grondbeleid vraagt om de specifieke expertise rondom gebiedsontwikkeling en voldoende middelen om aankopen te doen. “Plús een dosis moed en lef”, geeft Van Wijmen aan. “Je moet durven staan voor de rol van actieve, ondernemende overheid. Dat betekent ook dat je grondbeleid politiek bespreekbaar moet maken. Je moet er open en eerlijk over communiceren en uitleggen waarom je een actieve rol wilt spelen in gebiedsontwikkeling. Maar ook duidelijk maken wat de risico’s zijn.” Rieter vult aan: “Actief grondbeleid gaat over verkiezingstermijnen heen. Een langetermijnvisie is dus onmisbaar. Als je vandaag besluit tot een aankoop, kan het nog jaren duren voordat het gebied ontwikkeld is. Die vooruitziende, ondernemende blik heb je dus nodig.”

‍

Benieuwd hoe verschillende overheden actief grondbeleid voeren?

Casus provincie Noord-Holland | Focus en samenwerking essentieel voor versnellen woningbouw

Casus provincie Noord-Brabant | Ondernemende overheid gaat voor maatschappelijke meerwaarde

Casus gemeente Haarlemmermeer | Grip op eigendom als start van gebiedsontwikkeling