De wijk Rijnhuizen in Nieuwegein heeft potentie, vindt wethouder Marieke Schouten. Er wordt al volop geïnvesteerd in nieuwe woningen en transformatie van kantoorgebouwen tot appartement en complexen. Gecombineerd met het cultureel erfgoed en het groen is dit een wijk die energie geeft. Figuurlijk, maar ook letterlijk, want het wordt de eerste wijk van Nieuwegein die van het aardgas af gaat.

‍Dit artikel werd gepubliceerd in het APPM Magazine, najaar 2019. Je kunt het magazine hier lezen. Dit artikel vind je op pagina 62 t/m 67. Wil je ons magazine voortaan ontvangen? Laat het ons weten!

Zo’n vijf jaar geleden werd duidelijk dat er iets moest gebeuren in Rijnhuizen. Naast pareltjes als Fort Jutphaas en kasteel Rijnhuizen was het vooral een bedrijfsterrein met toenemende leegstand. “Een lelijke rafelrand”, noemt Marieke Schouten het. Hier iets aan doen is nog niet zo eenvoudig, want de gemeente bezit de grond niet zelf. De grond is van bedrijven die hier gevestigd zijn en van projectontwikkelaars die hier kansen zien. “We moeten hen als gemeente actief benaderen om zaken voor elkaar te krijgen. Dat kan maar deels met regelgeving, dus komt het neer op de kunst van het verleiden.”

Warmtenet

Terwijl de transformatie van Rijnhuizen tot woon-werkgebied al aan de gang was, is twee jaar geleden een nieuwe ambitie toegevoegd. Schouten – toen nog raadslid – diende de motie ‘Rijnhuizen geeft energie’ in, waarin is voorgesteld om de wijk geheel aardgasvrij te maken. Een goede kans daarvoor is een warmtenet gevoed vanuit de zonneweides bij onderzoeksinstituut KWR, dat ook in het gebied ligt. KWR heeft onderzocht hoe ze die zonne-energie kunnen omzetten in warmte. En hoe die warmte kan worden opgeslagen in de bodem, zodat deze in de winter beschikbaar is voor de woningen. Dat vraagt om de aanleg van een warmtenet in de wijk. Om dit zo duurzaam mogelijk te maken, wordt het een laagtemperatuur-warmtenet. Daarvoor is het wel belangrijk dat de woningen die erop worden aangesloten goed geïsoleerd zijn. Eneco wil dit warmtenet aanleggen.

Structuur in de samenwerking

De grootste uitdaging is om de vele project ontwikkelaars te verleidende woningen aan te sluiten op het warmtenet. APPMer Frank van Vliet helpt om een aanbod te maken dat financieel aantrekkelijk is, dat voldoet aan gemeentelijke duurzaamheidseisen en dat bouwers en bewoners ontzorgt. Techniek, regelgeving en financiën gaan daarbij hand in hand. “Er zijn hier veel partijen die nut en noodzaak van het warmtenet inzien; toch komt het niet vanzelf van de grond”, zegt Frank. “Daarom hebben we overlegtafels georganiseerd met gemeente, KWR, Eneco en Club Rhijnhuizen, een gebiedscoöperatie van bewoners,ondernemers, beleggers en ontwikkelaars. Ik help om de samenwerking structuur te geven, zodat er een aantrekkelijk aanbod komt voor de projectontwikkelaars. Mijn rol is duidelijk te krijgen wat partijen van elkaar nodig hebben door die afhankelijkheden steeds verder af te pellen.”

Botsende belangen

Om de investeringen voor het warmtenet haalbaar te maken, heeft Eneco bijvoorbeeld een minimum aantal aansluitingen nodig. Dat vraagt van de gemeente uitspraken over het aantal woningen in dit gebied. Marieke Schouten: “Het is een interessant proces waarbij we afwegingen moeten maken tussen eventuele botsende belangen. We willen hier woningen maar ook het groen beschermen. Met APPM hebben we een onafhankelijke partij als kwartiermaker, die kennis heeft van processen en de techniek.” 

Dit najaar komt er een concreet aanbod op basis waarvan projectontwikkelaars kunnen intekenen. De wethouder is optimistisch: “Als het duurzame warmtenet in Rijnhuizen lukt, en daar ga ik vanuit, moeten we dat verhaal ook heel goed gaan vertellen. Elke wijk heeft eigen kenmerken, dus je kunt het niet zomaar kopiëren, maar het kan wel inspireren.”

‍

Leren van Rijnhuizen

Zoals Rijnhuizen zijn er nog vele wijken in Nederland. Wat kunnen we leren van de ervaringen? Vijf tips van Marieke Schouten en Frank van Vliet

1.    Ga aan de slag. Pak een wijk en ga het gewoon doen. Gaandeweg doe je daarmee ervaring op.

2.    Begin in wijken waar al energie zit, waar al ontwikkelingen gaande zijn.

3.    Werk in een team met vertegenwoordigers van alle belangen aan tafel, juist ook de tegenstrijdige belangen.

4.    Denk na over een mix van maatregelen. Misschien is het niet mogelijk een wijk meteen helemaal aardgasvrij te krijgen. Maar zet de eerste stappen en wees voorbereid op latere mogelijkheden voor uitbreiding.

5.    Deel je successen. Vertel goed het verhaal dat het wél kan, als tegenhanger tegen verhalen over de problemen die nog overwonnen moeten worden.

Nog meer leren?

Kom dan naar STAD: het festival over de opgaven van nu en de toekomst, op 30 januari 2020 te Amsterdam. We bespreken hier de casus Rijnhuizen met de gemeente, netbeheerder en vastgoedeigenaren uit het gebied.