Hoe haal je wijken waar de leefbaarheid onder druk staat uit de neerwaartse spiraal? Met de Utrechtse ‘Regio Deal Vitale Wijken Overvecht, Batau en Vollenhove’ pakt het Rijk dit hardnekkige vraagstuk met de decentrale overheden als één overheid aan. Met een benadering waarin de sociale, economische en fysieke inzet hand in hand gaan.

‍

Batau in Nieuwegein, Vollenhove in Zeist en Overvecht in Utrecht, dat zijn de wijken waar de Utrechtse Regio Deal om draait. Met als gemene deler dat er problemen spelen die elkaar versterken: van hoge werkloosheid tot verrommeling van de buitenruimten en overlast door criminaliteit. “Om het tij te keren is samenwerking tussen Rijk en overheden in de regio noodzakelijk”, zegt strategisch adviseur Fleur Elderhorst, die namens APPM betrokken was bij de bestuurlijke voorbereiding van de Regio Deal. “Ook omdat deze wijken mede als gevolg van overheidsbeleid verder dreigen af te glijden. Zo mogen corporaties maximaal 10 procent van hun woningen aan huurders met een hoger inkomen toewijzen en nog maar zeer beperkt in leefbaarheid investeren. Dit versterkt de trend dat mensen die het beter krijgen wegtrekken en er een concentratie ontstaat van bewoners uit kwetsbare groepen. Structurele aandacht en middelen zijn nodig om de situatie in dergelijke wijken blijvend te verbeteren. Daarom is het zo mooi dat bij deze Regio Deal niet minder dan zes departementen aan tafel zitten die meewerken aan structurele oplossingen. Stedelijke vernieuwing staat bij het Rijk weer op de agenda.”

“Om het tij te keren is samenwerking tussen Rijk en overheden in de regio noodzakelijk.” - Fleur Elderhorst, APPM

Brede wijkcoalitie

Samenwerking tussen overheden kan dus drempels wegnemen, maar het zwaartepunt van de aanpak ligt in de wijken zelf, waar gemeenten de bestaande wijkaanpak intensiveren met professionele partners en bewoners. Vooral in Overvecht wemelt het van de initiatieven om de wijk plezieriger, diverser en veiliger te maken, om jongeren meer perspectief te bieden en sociaal zwakkeren meer zorg en ondersteuning te geven. “Daar zijn we al tien jaar mee bezig”, vertelt Marco van den Berg, manager wijkaanpak Samen voor Overvecht. “Met Samen voor Overvecht brengen we voor het eerst interventies samen in één integrale ontwikkelvisie. Om de onderlinge samenhang te versterken hebben we een brede wijkcoalitie gevormd met ongeveer vijftien partijen, waaronder corporaties, sportverenigingen, zorgpartijen, scholen, ondernemers, bewoners, de politie en bedrijven. Met deze coalitie zetten we de koers uit waarin we vooral kijken welke kansen we samen op kunnen pakken.”

‍

Gebruik van de kracht in de wijk

Deze gezamenlijke aanpak leidt tot creatieve initiatieven die het fysieke, economische en sociale domein overstijgen en zo meerdere vliegen in één klap slaan. Zoals een ‘beroepentuin’ die ondernemers in Overvecht verbindt met talent van bewoners in de wijk. Onder meer via afspraken waarbij bedrijven werkzoekenden in Overvecht opleiden en baangaranties geven. Wieb Hendrix, gebiedscoördinator Overvecht: “Ook bij nieuwbouw- en renovatieprojecten in de wijk denken we bijvoorbeeld na hoe die positief kunnen bijdragen aan de wijk. Zo hebben we afspraken gemaakt met ontwikkelaars en beleggers om een deel van de werkzaamheden te laten uitvoeren door werkzoekenden in de wijk die daarmee werkervaring op kunnen doen en kunnen doorstromen naar een baan. Op die manier combineren we fysieke investeringen met sociale inzet.” Van den Berg geeft nog een voorbeeld: “Bij de renovatie van een flat hebben we voor de woningen die vrijkomen huurders geselecteerd die actief willen bijdragen aan de leefbaarheid van de flat, ‘Goede buren’, noemen we dat concept.”

“We hebben huurders geselecteerd die actief willen bijdragen aan de leefbaarheid van de flat.” - Wieb Hendrix, gebiedscoördinator Overvecht

Goede weg

Om ideeën, initiatieven en successen te delen en van elkaar te leren, zetten de deelnemers aan de Regio Deal een monitoringsplan op waarbij het RIVM, de GGD en Universiteit Utrecht betrokken zijn. Ook gemeente Amersfoort sluit hierbij aan. Hendrix: “Op die manier krijgen we in beeld wat wel en niet werkt in een bepaalde lokale context – wat in Overvecht werkt, hoeft niet te werken in Vollenhove of Batau en andersom. Maar we brengen elkaar wél op ideeën. We hopen straks via het Rijk ook te leren van andere Regio Deals in het land. Monitoring is een middel om de inzet te volgen en te kunnen bijsturen als dat nodig is. Het doel is om de wijk stap voor stap vooruit te helpen. Dat is een kwestie van doorgaan en volhouden, ook na de 4,5 jaar looptijd van de Regio Deal.” Van den Berg: “Het wordt spannend wat voor effect corona heeft op de ontwikkeling van de wijk. Maar als ik de enorme toewijding zie bij partners en de concrete resultaten die worden geboekt, geeft dat vertrouwen dat we op de goede weg zitten.”

‍

Ringbaan Zuid in Tilburg: sociaal en fysiek hand in hand

Behalve in Utrecht is APPM bij diverse andere stedelijke vernieuwingstrajecten betrokken. Onlangs kwam daar Ringbaan Zuid bij, een gebied in Tilburg met sociale huurwoningen in het goedkoopste segment. APPMer Jantien van den Berg: “In dit geval komt het initiatief voor het maken van een integrale gebiedsvisie – en dat is vrij uniek - van de woningcorporatie, TBV Wonen. Ze pakt de regie en wil investeren om de leefbaarheid te verbeteren, maar ziet ook dat ze de problemen en opgaven die er spelen niet alleen kan oplossen.” APPM staat het TBV-team als adviseur bij om met alle partijen die een relatie hebben met het gebied tot één visie te komen. Van de wijkraden tot de verschillende gemeentelijke afdelingen, van scholen tot zorgpartijen en de politie. “Het doel is om vanuit alle verschillende opgaven van deze partijen in het gebied tot één samenhangende visie te komen waarin we fysieke en sociale interventies samen brengen. En waarbij we bewoners vanaf het begin betrekken – zij hebben veel ideeën. We willen de bewoners en het gebied centraal zetten. Zo willen we alle individuele belangen van betrokkenen gezamenlijk naar een hoger niveau tillen en daarmee de kansen die er zijn om de leefbaarheid te verbeteren optimaal benutten. Dat is de basis van de aanpak die we nu vorm gaan geven.”

‍

Dit artikel werd eerder geplaatst in het APPM Magazine, editie 31 (winter 2020). Bekijk en lees het volledige magazine hier.

Je vindt dit artikel op pagina 78 t/m 85. Wil je ons magazine voortaan ontvangen? Laat het ons weten!

‍

‍