Een route naar vitale kerken in de gemeente Alkmaar
Kerken zijn van grote betekenis voor steden en dorpen, zowel in fysieke als in symbolische zin. Doordat het aantal actieve religieuzen afneemt, staat het voortbestaan van veel kerken onder druk. Als een kerkgebouw niet langer als kerk gebruikt wordt, is de vraag welke functie het wél krijgt. De Rijksoverheid heeft geld ter beschikking gesteld om de toekomst van onze kerken en kloosters veilig te stellen. Een van de instrumenten hiervoor is het opstellen van een kerkenvisie: een gemeentelijke visie op de toekomst van de kerken, die in samenwerking met bijvoorbeeld kerkeigenaren en bewoners wordt gemaakt. Veel gemeenten stelden in de afgelopen jaren zo’n visie op. Zo ook de gemeente Alkmaar, die wel 64 gebedshuizen rijk is. APPMer en erfgoedspecialist Anne-Marie Goudzwaard helpt met het ontwikkelen van een bijzondere kerkenvisie in de Noord-Hollandse gemeente.
Kun je wat vertellen over jouw opdracht?
Anne-Marie: “In 2021 sloot ik aan bij het team. Er was er al veel werk verzet. Zo lag er een gedetailleerde analyse van het kerkenlandschap en voor elke kerk was een kerkenpaspoort gemaakt. Dat bevat alle basisinformatie over de kerk, de cultuurhistorische waardering en de resultaten van een duurzaamheidsonderzoek. Ook was de gemeente in gesprek met verschillende participanten over de toekomst van Alkmaarse kerken. Mijn opdracht was om vanuit die basis te komen tot een integrale kerkenvisie. Daarbij bestond een duidelijke wens: de visie moest pragmatisch zijn, altijd beschikbaar voor iedereen en handvatten bieden om samen te werken aan toekomstbestendige kerkgebouwen.”
Wat is het geworden?
“De kerkenvisie is een website, die nu in een pilot wordt getest. Deze vorm biedt de mogelijkheid om interactief informatie aan te bieden aan verschillende doelgroepen. Zo kun je op de website aan de hand van een kaart van Alkmaar alle kerken bekijken, inclusief de paspoorten. Daarnaast is er een kennisplatform ingericht waar (potentiële) kerkeigenaren en gebruikers kennis en tips met elkaar kunnen uitwisselen over hun ervaringen.”
Wat was uniek aan dit project?
“De ambities van de gemeente voor deze kerkenvisie waren groot. Geweldig! Als erfgoedspecialist werd ik daar natuurlijk blij van. Maar ik dacht ook: hoe kunnen we komen tot een visie die recht doet aan het vele werk dat al is verricht? Op het resultaat ben ik erg trots. Het is uniek dat de gemeente alle inzichten beschikbaar stelt. Ook bijzonder is de manier waarop participatie een bijdrage heeft geleverd aan het eindproduct inspirerend. Het is niet altijd even gemakkelijk om de opbrengsten van participatie te vertalen naar beleid, maar dat is hier goed gelukt.”
In de zomer van 2022 werd de visie getest in de praktijk. Met een aantal pilotkerken bekeek het team we welke uitdagingen er zijn. Hoe komen we samen verder? Wat hebben de kerken nodig van de gemeente? Deze lessen namen zij mee in de definitieve kerkenvisie Een route naar vitale kerken in de gemeente Alkmaar, welke in oktober is vastgesteld.
