Het vervallen van de bouwvrijstelling: versneller of vertrager?

Eind 2022 zette de Raad van State een streep door de Bouwvrijstelling van Porthos. Dit betekent dat de stikstofemissie tijdens de bouwfase, vanaf heden tóch moet worden meegenomen worden bij vergunningaanvragen voor bouwprojecten. Daardoor kunnen deze vertraging oplopen of misschien helemaal geen doorgang vinden. Het is dus van groot belang om stikstofemissie te reduceren waar mogelijk. Hoe zorgen we er met elkaar voor dat er op grote schaal zoveel mogelijk emissievrij gewerkt en gebouwd kan worden? Een grote kans: het verduurzamen van bouwmaterieel.

‍

Bouwmaterieel, zoals graafmachines, shovels, asfalteermachines, maar ook aggregaten, draait meestal op fossiele brandstoffen. Hierbij komt naast CO2 en fijnstof veel stikstof vrij. De inzet van emissievrij of -arm bouwmaterieel in de bouwfase zorgt dus voor minder stikstof. Daarmee wordt het verkrijgen van een bouwvergunning gemakkelijker. Minder uitstoot draagt bovendien bij aan de luchtkwaliteit en dus de gezondheid van bewoners en personeel. Tot slot is het reduceren van CO2 essentieel om klimaatdoelstellingen te halen. Genoeg reden dus om deze transitie, die al in beweging was, te versnellen. Hoe kunnen we dat doen?

‍

Spoor 1: stimuleren emissievrij bouwmaterieel in aanbestedingen

Waar de ene (publieke) opdrachtgever al ervaring heeft met het meenemen van zero-emissiebouwmaterieel in aanbestedingen, moet de ander er nog mee beginnen. De Buyer Group zero emissie bouwmaterieel, een groep publieke opdrachtgevers, nam daarom het initiatief om daar kennis met elkaar over te delen. En samen tot een gerichte aanpak te komen om de inzet van emissievrij materieel te stimuleren. Het resultaat daarvan is de Handreiking Aanbesteden Zero Emissie Bouwmateriaal (ZEB), die APPMers Sara Tijmensen en Erwin Hemmelder mede opstelden.

‍

In de handreiking staat een verzameling aan voorbeeldprojecten, waarbij verschillende instrumenten gebruikt worden in de aanbesteding om emissievrij werken te stimuleren. Van de Milieukostenindicator (MKI) tot de CO2-Prestatieladder tot een open post. De handreiking biedt inspiratie vanuit een kleine 40 best practices, afkomstig van 21 publieke opdrachtgevers. Het breder implementeren van deze best practices gaat ons verder helpen, om de transitie naar zero-emissie bouwmaterieel te versnellen.

‍

Lees de handreiking hier.

‍

Spoor 2: omdenken bij de uitvoering van projecten

Het daadwerkelijk toepassen in de praktijk vraagt om bewuste keuzes, financiële middelen en een realistisch inzicht in wat er allemaal al mogelijk is op het gebied van emissievrij werken. Er is veel meer mogelijk dan we weten of ons soms überhaupt kunnen voorstellen. In plaats van het probleem centraal te stellen, helpt het om de vraag te stellen: wat moet er gebeuren om onze projecten wél uitgevoerd te krijgen? En hoe geven opdrachtgever en opdrachtnemer daar op een realistische wijze samen invulling aan?

‍

Daar weet APPMer Wendy van Schaik alles van. Voor Bouwend Nederland richtte zij het sectorplatform De Groene Koers voor Bouw & Infra (DGK) op. Hiermee werken ketenpartners in de bouw- en infrasector gezamenlijk aan de opgave voor emissiearm en emissievrij werken. Een van de speerpunten van DGK is het geven van inzicht, zoals welk emissievrij bouwmaterieel is op dit moment beschikbaar is. Meer informatie lees je op www.degroenekoers.nl.

‍

Een voorbeeld van ‘kijken hoe het wél kan’ zien we bij Waterschap Rivierenland. Voor de dijkversterking Neder-Betuwe is daar gekozen voor materieel met bio-brandstof, zoveel mogelijk inzet van volledig emissievrij materieel en verschillende mitigatie- en compensatiemaatregelen, zoals het afvangen van stikstof met filters.

‍

Spoor 3: de sector betrekken bij beleidsontwikkeling

Zoals zo vaak bij innovaties en transities, is een goede samenwerking met de markt waardevol. Marktpartijen en overheden hebben beide eigen kennis en kunde die nodig zijn om ambities van de grond te krijgen. Door deze te bundelen kun je meestal efficiënter en sneller te werk gaan. Betrek ze dus tijdig.

‍

Voor de gemeente Amsterdam ontwikkelt APPMer Mitchel Knipscheer beleid voor uitstootvrij bouwmaterieel. Daarvoor zoekt hij al in een vroeg stadium de samenwerking met marktpartijen op, met als doel een ambitieuze Amsterdamse aanpak te ontwikkelen die aansluit bij de realiteit in de sector. Hij organiseerde een startbijeenkomst om deze samenwerking tussen Amsterdam en de markt op te starten. De marktgroep van circa 35 partijen bestaat uit grote en kleinere partijen, koplopers, volgers en aanbieders van diverse (energie)oplossingen. Zowel operationele als strategische stellingen passeerden de revue en Mitchel presenteerde de eerste versie van de route naar Amsterdam uitstootvrij. Met de opbrengst van deze en volgende bijeenkomsten wordt het beleid verder uitgewerkt.

‍

Spoor 4: de energievoorziening tijdig regelen

Met ambitie alleen kom je er niet: zonder tijdige en voldoende energievoorziening kan er niet gewerkt worden. Daarom is binnen de Nationale Agenda Laadinfra (NAL) logistiek aandacht voor het laden van elektrisch materieel op de bouwplaats. Hoe organiseren we voldoende vermogen om uitstootvrij te kunnen bouwen, zonder netinvesteringen te doen, alleen voor de duur van een bouwproject?

‍

Als onderzoeksmanager NAL Logistiek is APPMer Frank ten Wolde verbonden aan de taakgroep laden op de bouwlocatie. Deze taakgroep werkt aan het uitwerken van oplossingen, waarbij breder wordt gekeken dan enkel het realiseren van netaansluitingen. Een voorbeeld van een oplossingsrichting is het benutten van bestaande stroompunten in de omgeving, bijvoorbeeld in de vorm van private aansluitingen of publieke laadpalen. Ook alternatieve energievoorzieningen als batterijen passeren de revue. Een tijdige energievoorziening op de bouwplaats zal hoe dan ook een belangrijk vraagstuk zijn bij het opschalen van gebruik van emissievrij bouwmaterieel, waar de opdrachtgever en netbeheerder op moeten samenwerken gedurende de initiatief- en definitiefase van het project.

‍

Benieuwd naar de inzichten vanuit de NAL Logistiek? Lees ze hier.

‍

Het antwoord: een versneller of vertrager?

Het vervallen van de bouwvrijstelling stelt ons voor een enorme opgave. En tegelijkertijd biedt het enorme kansen om júist te versnellen in het emissievrij bouwen. Wat ons betreft kan dat door het volgende uitgangspunt te nemen bij alle toekomstige projecten: Van beleid tot uitvoering, van inkoop tot energievoorziening: emissievrij bouwen, tenzij…

‍

Wat daarvoor nodig is? Een helder beleid, waarin duurzaam en emissievrij werken de standaard wordt bij aanbestedingen en projecten. Overheden spelen hier een belangrijke rol in, in nauwe samenwerking met de markt en netbeheerders. Daarbij zijn wij ervan overtuigd dat het opdoen van ervaring in de praktijk van essentieel belang is: zo leren we met elkaar hoe we emissievrij bouwmaterieel de standaard kunnen maken, zodat we blijven werken aan een mooier Nederland met alle ambities die erbij horen.