Oostelijke Vechtplassen nieuw elan

De Oostelijke Vechtplassen is een fraai gebied waar recreatie, natuur en cultuurhistorie elkaar ontmoeten. De beleving van die waarden staat onder druk door achterstallig beheer en onderhoud. Reden voor overheden, ondernemers, beheerders en gebruikers om een Gebiedsakkoord te sluiten. Inzet is een integrale oplossing die het waterrijke landschap weer toekomstbestendig maakt.

We verzamelen in Jachthaven Kortenhoef voor een rondvaart over de plassen, programmamanager Dion Ket (Provincie Noord-Holland), gebiedsloods voor de recreatiesector Nanette Elfring (APPM) en recreatieondernemer Hans van der Laan (eigenaar van de jachthaven). Het beeld vanaf het water geeft volgens drie betrokkenen het beste overzicht over de problematiek, maar vooral ook het perspectief.

Unieke kracht
“Luister eens,” zegt Hans van der Laan, die de buitenboordmotor uitdraait en zijn boot stil legt midden op de Wijde Blik. “Helemaal niks.” Voor de ondernemer is dit het bewijs van de unieke kracht en schoonheid van het gebied. Associaties met Zweden en Finland borrelen op. “Om dit moois in stand te houden, moeten we samen optrekken.”
Het Gebiedsakkoord Oostelijke Vechtplassen, ondertekend door 21 organisaties, is daarvoor een cruciale aanzet. Overheden, natuurorganisaties en bedrijfsleven hebben afspraken gemaakt voor het beheer én de exploitatie van het gebied. Een mooi voorbeeld van een grote integrale aanpak en publiek-private samenwerking. Het unieke van dit Gebiedsakkoord is dat het verder gaat dan alleen een convenant. Er zit ook een tienjarig uitvoeringsprogramma aan vast, waarbij het benodigde budget al grotendeels is gereserveerd door de meetekende partijen. “Er is veel achterstallig onderhoud,” schetst Ket de situatie. “Er ligt een grote baggeropave en er zijn hoge natuurambities. Om mensen van het gebied te laten genieten, mogen we het niet als reservaat benaderen. Dan verdwijnt het draagvlak om het gebied te behouden en dat zou het beheer onbetaalbaar maken.”
Elfring ziet juist ook een belangrijke rol voor lokale ondernemers. “Die willen best een deel van het beheer op zich nemen, als ze bepaalde recreatieve activiteiten mogen ontplooien. Zulke nieuwe ontwikkelingen liggen vaak lastig door complexe en soms zelfs tegenstrijdige regelgeving.”
En daarom is er dus een Gebiedsloods aangesteld, stelt Ket. “Het is cruciaal dat er iemand is die de wegen weet te bewandelen, die de taal spreekt van zowel de overheid, als die van de ondernemers en een onafhankelijke verbindende factor kan zijn. Nanette doet dat.” Van der Laan knikt instemmend: “Het is enorm belangrijk om stappen vooruit te kunnen zetten. Waar goede ideeën voorheen vaak direct verzandden, lukt het nu om doorbraken te forceren. Dat heeft dit gebied nodig.”

Donker bos
Zo slingerend door het gebied blijkt al vlot dat Van der Laan zo’n beetje elk perceel, iedere waterloop en de status van elke recreatiewoning of woonark kent. “Als jochie was ik hier elke dag al op het water te vinden. Ik was er snel achter dat als er hier niks gebeurt, het gebied er alleen maar op achteruit gaat. Zonder actief natuurbeheer vergroeien alle eilandjes tot een dicht en donker bos. En als de recreatieondernemers de exploitatie niet goed rond krijgen, dan verloederen de huisjes. Daarom is een ommekeer nodig.”
Elfring merkt dat ondernemers vaak uit onzekerheid niet doorzetten. “Het is inderdaad ingewikkeld om – hoe toepasselijk – een nieuwe koers te varen. Dat is jammer, want daardoor blijven kansen liggen. Bijvoorbeeld om het beheer te verbeteren, het gebied meer draagvlak te geven met nieuwe vormen van beleving, zodat betrokkenen en bezoekers zich ook medeverantwoordelijk voelen.”
Met de ondertekening van het Gebiedsakkoord in december 2017 is het uur van de waarheid nu aangebroken, stelt Ket. “Natuur en recreatie hebben jaren lijnrecht tegenover elkaar gestaan, terwijl ze elkaar juist kunnen versterken. Dat besef is er nu, getuige de 21 handtekeningen onder de overeenkomst. We hebben goede praktijkvoorbeelden nodig, die laten zien hoe het anders kan. Hans is zo’n pionier die dat bewijs kan leveren.”

Anders dan anders
Sinds het moment dat de jonge ondernemer in Kortenhoef de knoop doorhakte om de jachthaven van zijn ouders op termijn over te nemen, kregen zijn ideeën over andere vormen van verblijfsrecreatie steeds meer vorm. “Ik wil onze klanten iets extra’s laten beleven. Natuur speelt daarin een centrale rol.”
De ondernemer ontwikkelde verschillende ideeën voor nieuwe accommodaties. “Die zijn anders dan anders. Ik wil de gasten liever een overnachting aanbieden in een comfortabele vogeluitkijktoren, dan ergens de zoveelste woonark te plaatsen. Zo’n unieke verblijfplaats is bovendien mooier in te passen tussen het groen en biedt de bezoekers een specialere beleving. Zeker als ze het huisje alleen kunnen bereiken via een kronkelende route over vlonders door het groen. Helaas zijn de vergunningen en de oude bestemmingsplannen hier niet op geënt en lopen we alleen al qua maximum goothoogte vast.”
Ket herkent die problematiek: “De kunst is om als overheid zulke plannen meer in het geheel te beoordelen, bijvoorbeeld op hun effecten. Nieuwe initiatieven – hoe mooi en goed ook – dreigen op voorhand al op basis van de regels te worden afgekeurd. Er gelden hier bijvoorbeeld vier verschillende beschermingsregimes, onder andere Natura2000. Door de daarbij behorende regelgeving, ontstaat soms het beeld dat er niets meer kan. Waardoor er ook een ‘anti-natuur gevoel’ kan ontstaan, met dus een omgekeerd effect dan de bedoeling is.”

Plooien
Het is een taak voor de Gebiedsloods om die tegenstellingen om te buigen en daarbij verschillende partijen samen te laten werken om natuur, economie en recreatie in balans te brengen. “We gaan samen kijken hoe we plannen die ten goede komen aan de doelen in het Gebiedsakkoord wél kunnen laten passen binnen het beleid en de regelgeving. Een voorbeeld hiervan is de nu opgestarte pilot om mogelijkheden te onderzoeken voor ecolodges in het gebied. Daarvoor is lef en vertrouwen nodig en de bereidheid om naar elkaar te luisteren. Het Gebiedsakkoord helpt om elkaar bij de les te houden om breder te kijken dan naar één bepaalde regel alleen.”
Na de rondgang langs half gezonken woonboten en vervallen vakantiehuisjes, maar ook langs idyllische strandjes en fraaie aanlegsteigers, stuurt Van der Laan zijn bootje weer terug de haven in. Hij wijst naar de walkant: “Bij wijze van proef hebben we op aanraden van een ecoloog een strook struiken gesnoeid en al het maaisel steeds weg geharkt. Gewoon om eens te kijken wat er dan gebeurt. Wat denk je? De afgelopen zomer was het hier één grote bloemenzee. En het wemelde van de vlinders.”
Elfring glundert. Voor haar is dit illustratief voor het nieuwe elan. “Hans wil de liefde van het gebied met de mensen delen: kijk eens hoe mooi het hier is! Die passie hebben we nodig om dit gebied weer tot bloei te laten komen.“

Dion Ket: “Natuur en recreatie hebben jaren lijnrecht tegenover elkaar gestaan, terwijl ze elkaar juist kunnen versterken.”

Nanette Elfring: “We gaan samen kijken hoe we plannen die ten goede komen aan de doelen in het Gebiedsakkoord wél kunnen laten passen binnen het beleid en de regelgeving.”

‍